Şu anda 15 Temmuz Şehitler Köprüsü ismiyle anılan, eski ismiyle Boğaziçi Köprüsü olan İstanbul Boğazı’nın birinci köprüsü, her gün binlerce arabayı bir kıtadan başkasına geçiriyor. Birinci olarak 1973 yılında açılan köprü, daha üretim basamağındayken etikliği bugün bile tartışılan son derece garip bir testten geçmişti.
Bugün sizlere 15 Temmuz Şehitler Köprüsü’nün trafiğe açıldığı 30 Ekim 1973’ten 15 gün evvel gerçekleştirilen statik yükleme deneylerini anlatacağız. O zamanki ismiyle Boğaziçi olan köprünün hangi yüklere dayanabileceğinin test edildiği deneyler, çok da önemli tedbirler alınmadan gerçekleştirilmişti. Haydi gelin 50’sine merdiven dayamış bu efsane köprünün ömrünün başında yaşadığı enteresan deneyi anlatalım.
15 Temmuz Şehitler (Boğaziçi) Köprüsü’nün statik yükleme deneyleri nasıl gerçekleşti?
Her gün sayısız aracın yükünü çekmesi için tasarlanan o dönemki ismiyle Boğaziçi Köprüsü, İngiliz müşavir firması Freeman Fox’un talebi üzerine statik yükleme deneylerine sokuldu. Bu deneyler için Karayolları son derece farklı bir metot uygulamaya karar vermişti. 15 Ekim 1973 yılında Kabataş otomobil vapurunda kuyruk bekleyen yaklaşık 140 kamyonun sürücüsüne “Köprü açıldı, artık oradan geçeceksiniz.” diyerek kamyonları aslında daha açılmamış köprüye yönlendirdiler.
Bir deneyde bulunduklarından haberi olmayan 140 kamyon ve sürücüsü, köprü üzerinde 2,5 şerit yapacak biçimde dolduruldu. Yaklaşık 1 saat süren Beylerbeyi tarafındaki deneyin akabinde kamyonlar boşaltıldı ve Ortaköy tarafına birebir düzenle yerleştirildiler. Toplamda 1,5 saat kadar süren deneylerin akabinde açılışa kadar köprüden öbür kamyon geçirilmedi.
Deneyin gayesi neydi?
Köprünün her iki tarafına da tartı koyan takımlar, köprünün çeşitli yerlerine yerleştirilen gerilme rozetleri (Strain gauge) ile azamî biçim değiştirmeleri ve azamî çelik gerilmeleri ölçtü. Yapılan ölçümler sonucunda köprünün birinci kısmındaki maksimum çökmenin 123 cm olduğu belirlendi. Deneyin ikinci basamağında ise azamî çökme 124 cm olarak belirlendi. Bu ölçümlerde 123 cm çökmeye neden olan birinci etapta köprüye 1679 tonluk bir yükleme yapılmıştı. Buna nazaran köprünün kuleden kuleye itimatla taşıyabileceği 2650 tonluk yük olacağı hesaplandı. Bu yük altında köprünün 190 cm üzere önemli bir çökme pahasına ulaşacağı hesaplandı.
Boğaziçi Köprüsü için inançlı trafik yükü olarak belirlenen 2650 tona erişmek için ortalama tartısı 20 ton, ortalama uzunluğu ise 10 metre olan kamyonların tampon tampona yerleştirilerek 1,5 şeridi doldurması kâfi olacaktır. Toplamda 6 şerit olan Boğaziçi Köprüsü’nün yalnızca 3 şeridi bu formda doldurulsa 6440 tonluk yük yapar ve bu da köprünün yıkılması için kâfi bir yüktür.
15 Temmuz Şehitler Köprüsü günümüzde bu yükle nasıl başa çıkıyor?
Gördüğünüz üzere eski ismiyle Boğaziçi, yeni ismiyle 15 Temmuz Şehitler Köprüsü, son derece eski bir köprü. Taşıyabildiği yükler da ortada. İstanbul’un artan trafik yoğunluğu da göz önüne alındığında bu bahiste çeşitli tedbirler alınması gerekiyor. Günümüzde köprüden belediye ve halk otobüsleri dışında tır, kamyon üzere büyük tonajlı araçların geçişi yasak.
Peki sizler 15 Temmuz Şehitler Köprüsü’ne yapılan deneyi nasıl buldunuz? 50 yaşına yaklaşmış olmasına karşın çeşitli denetimleri yapılan bu köprüyle ilgili niyetlerinizi yorumlar kısmında bizlerle paylaşabilirsiniz.
